Rond een ongewenste zwangerschap en de daarbij behorende keuze, abortus of uitdragen, zit een enorm taboe. ‘De culturele norm dat een zwangerschap gewenst hoort te zijn, is sterk,’ aldus Jenneke van Ditzhuijzen, onderzoeker bij het Amsterdam UMC en de Universiteit Utrecht. ‘Maar het is een illusie om te denken dat we met preventie alle onbedoelde zwangerschappen kunnen voorkomen. Het leven loopt nu eenmaal wel eens anders.’

It takes two

Het moge duidelijk zijn wat Jenneke drijft. Heersende taboes rond ongewenste zwangerschappen en alle consequenties ervan mogen op de schop. Onlangs verscheen op de site van het Nederlands Genootschap van Abortusartsen een artikel over de taal rond abortus. ‘Wat ik echt jammer vind,’ vertelt ze hier, ‘is dat de vrouw in kwestie zich door al die heersende oordelen vaak heel stom voelt. Of de neiging heeft zich te moeten verantwoorden. Onnodig, want het gaat simpelweg wel eens mis, niet alleen bij jonge meisjes die geen anticonceptie gebruiken. Zij maken slechts een klein deel uit van de groep ongewenst zwangeren. Het gebeurt in alle sociale lagen en het overkomt óók twintigers en dertigers. En alleen naar de vrouw wijzen is ook niet meer van nu. Er zijn twee mensen in deze situatie belandt, dus laten we ook die man erbij betrekken!’

BluePrInt studie

Jennekes onderzoek, de BluePrInt studie, dat nu mede wordt uitgevoerd door promovenda Wieke Beumer, is een logische opvolging in haar loopbaan: ‘Mijn promotieonderzoek ging over psychische gezondheid na een abortus. Ook daarna had een groot deel van mijn onderzoeken het thema ongewenste zwangerschap en abortus. Zodoende móest ik wel reageren toen ik de oproep van ZonMw las,’ vertelt Jenneke. ‘De BluePrInt studie richt zich op vrouwen die onverwacht zwanger zijn geraakt én de betrokken mannen. Er wordt onderzocht wat de vrouwen met een onbedoelde zwangerschap helpt, zowel bij degenen die ervoor kiezen om de zwangerschap af te breken als de vrouwen die besluiten het kindje te laten komen.’

Het kan ook goed uitpakken

Jenneke: ‘We kijken bewust met een andere bril naar een onbedoelde zwangerschap. We gaan er niet automatisch vanuit dat het alleen negatieve consequenties heeft. We kijken juist ook naar de factoren die ervoor kunnen zorgen dat deze onverwachte wending in het leven goed uitpakt. Naar wat ervoor zorgt dat de vrouwen en mannen minder kans hebben op psychosociale stress op lange termijn. Zo verwachten we bijvoorbeeld dat wanneer iemand veel steun krijgt van een eventuele partner of andere belangrijke personen in haar of zijn leven, minder kans heeft op het ontwikkelen van depressieve of angstsymptomen.’ De vrouwen en mannen die meedoen aan het onderzoek worden gevonden via 9 abortusklinieken en zo’n 80 verloskundigenpraktijken uit heel Nederland die bij de studie zijn aangesloten. ‘Dat er zoveel professionals mee willen doen, had ik niet verwacht,’ vervolgt Jenneke. ‘Maar zij geven allen aan het een belangrijk onderzoek te vinden. Dat geeft enorm veel energie.’

Eigen regie

Iedereen die naar eigen zeggen een ongewenste zwangerschap meemaakt, kan worden geïncludeerd. “Maar hoe kom je erachter dat iemand ongewenst zwanger is en of er in het keuzeproces druk van een partner of familie is uitgeoefend?” vroeg collega-onderzoeker Noralie Schonewille zich af. ‘De vragen die je stelt zijn vooral indirect,’ legt Jenneke uit. ‘We stellen meerdere vragen over ongewenste zwangerschap, bijvoorbeeld of er was gepraat met de partner over het krijgen van kinderen voorafgaand aan de zwangerschap, wat de emotionele reactie was toen iemand zwanger bleek te zijn, of de zwangerschap op het juiste moment kwam, etc. Zo wordt het niet een zwart-witkwestie of iemand wel/niet ongewenst zwanger was, maar kijken we naar de mate van ongewenstheid. Ditzelfde geldt voor de manier waarop we het keuzeproces onderzoeken. In hoeverre staat iemand achter haar besluit of voelt het als haar eigen besluit? Was er een conflict? Wilde de betrokken ander hetzelfde, hoe stond deze persoon er tegenover? Wat je eigenlijk onderzoekt, is de mate van eigen regie in het besluitvormingsproces. Dat maakt namelijk veel uit hoe iemand de ongewenste zwangerschap en de tijd erna ervaart, weten we uit eerder onderzoek.’

Gevoelige thema’s

Jenneke: ‘Dit onderzoek raakt gevoelige thema’s waar nooit een perfecte oplossing voor te vinden is. Het gaat over emoties, politiek, beleid, ethiek. Dat maakt het zo razend interessant. Alleen al het feit dat we in dit onderzoek niet uitgaan van de gedachte dat een ongewenste zwangerschap negatieve gevolgen heeft; laten we dat eerst maar eens onderzoeken. Het kan een vrouw ook goed doen, weten we uit ander onderzoek. Als onderzoeker ben ik dus nieuwsgierig: wat maakt dat het goed uitpakt? Wat kunnen we in de omgeving van de zwangere en de partner versterken? Dat perspectief op lange termijn bieden, daar heeft iedereen uiteindelijk meer aan.’

Ik geef het stokje door aan…

‘Over gevoelige thema’s gesproken,’ besluit Jenneke, ‘het onderzoek van Mieke Spek is er ook zo één. Zij onderzoeken hechting in de relatie tussen kinderen en hun biologische en adoptie- of pleegouders. Ik ben benieuwd hoe ze zoiets aanpakken. Wat als het contact met de biologische moeder niet gewenst is? En hoe stel je je op als interviewer, te midden van de ethische kwesties waar je in een dergelijk onderzoek automatisch in belandt? Kortom: hoe ga je om met de moeilijkheden die dit onderzoek ongetwijfeld met zich meebrengt?’

Lees hier het interview met Mieke Spek

Neem contact op met Jenneke